صومعه گغارد (Monastery of Geghard) اولین کلیسای غاری دنیا که در چهل کیلومتری ایروان ، ارمنستان واقع شده است. صومعه گغارد (به معنی سرنیزه) با معماری منحصر به فرد خود در استان کوتایک (Kotayk) ، ارمنستان واقع شده , این کلیسا در واقع بخشی از کوه مجاور است که تراشیده شده و در میان صخره ها و دره ای زیبا احاطه شده است(۲ بخش دررونی و بیرونی کوه). گغارت به عنوان یکی از میراث های جهانی یونسکو ثبت شده است.

گغارد درون دره ای خوش منظره در فاصله ۹ کیومتری از معبد گارنی( garni ) نهفته است ،این کلیسا نام خود را از نیزه مقدسی که مسیح در زمان مصلوب شدن به وسیله آن مجروح شده گرفته است . بنا به روایات نیزه نیز در اینجا نگهداری می شده اما هم اکنون در خزانه مقدس در کلیسای مادر یعنی اچمیادزین (Echmiadzin) قرار دارد.

ساختمان این صومعه جذاب ، از گرانیت سخت کنده کاری شده و جزو چهارکلیسای نایابی می باشد که در صخره و دره ها بنا شده اند. بنا بر افسانه ها ،گغارد در قرن ۴ بنا گذاشته شد. در هر حال قدمت این کهن ترین کلیسای غاری شکل ، به قرن ۷ باز می گردد .در آن زمان به Ayrivank (غار و صومعه) نام داشته که بخشی از آن توسط حمله اعراب در سال ۹۲۳ سوزانده شد. در جوار صومعه ، در سمت چپ بر روی تپه ، سلول های رهبانی غار مانندی که توسط راهبان ساخته شده اند قابل رویت است. درخت ها با پراکندگی نقطه وار تا طرف دیگر صومعه در نزدیکی رودخانه امتداد دارند.

 بنا به روایات اگر دعا و یا آرزو ای دارید باید تکه ای از پارچه لباس خود را به درختی در نزدیکی صومعه گره بزنید ، تا آرزویتان به حقیقت بپیوندد. در داخل صومعه گغارت دو کلیسا ساخته شده در قرن ۱۳ وجود دارند. ساختار اصلی یعنی کلیسا Surp Astvatsatsin (مادر خدای مقدس) در ۱۲۱۵ ساخته شده ، ورودی مجاور که تقریبا بزرگتر از کلیسا می باشد با سقف پیچیده و حکاکی شده (داری ۹ قوس) در سال های ۱۲۱۵-۱۲۲۵بنا شده است، بیرون کلیسا بالاتر از درب جنوب ، نشان خانواده شاهزاده زاکاریان وجود دارد. این نماد شیر سلطنتی همانند نماد های سلطنتی اقوام شرقی است.

در سمت راست راهرو، دو ورودی سنگی وجود دارد. ورودی سمت چپ (ساخته شده در سال ۱۲۴۰) شامل حوضچه ای می باشد که از آب چشمه پر میشود .آب این چشمه مقدس بوده و خوش شانسی می آورد .روایت است که پاشیدن مقداری از این آب بر بدن پوست را جوان میکند. در سمت راست کلیسای کوچکی وجود دارد که در سال ۱۲۶۳ ساخته شده و شامل چهار ستون و مقبره شاهزاده Papaq Proshian و همسرش ، Hruzakan است بر روی این مقبره نشانی یک شکل دو شیر زنجیر شده و یک عقاب به عنوان یادبود این خانواده حک شده است.

در سمت چپ پله هایی سنگی بر روی تپه ۱۰ متری ، کلیسا کوچک تراشیده شده از سنگ خام بنا شده است . با توجه به اینکه این کلیسای کوچک از سنگ اطراف حک شده است ، ابعاد آن خارق العاده است. آکوستیک آنجا نیز بسیار شگفت انگیز است. در گوشه دریچه ای وجود دارد که رو به کلیسای پایین است.. در سمت راست کلیسا پله های وجود دارند که به سلول های راهبان منتهی می شوند.

در این مسیر همچنین خاچکار های(صلیب حکاکی شده از سنگ) متعددی وجود دارند. در خارج از صومعه مکانی مخصوصی برای مراسم قربانی نیز وجود دارد. بدون شک بازدید از صومعه گغارت ، با سنگ برش ها و مقبره های منحصر به فردش ، که به خوبی حفظ شده و نمونه کاملی از معماری قرون وسطی ارامنه مسیحی و هنر تزئینی آنان است،و یکی از فراموش نشدنی ترین خاطرات شما را در طول سفر ارمنستان خواهد بود.